Zbog polovičnih projekata i neodržanih obećanja je opština Leposavić ostala nerazvijena i među jedinim opštinama na Kosovu gde možete videti neasfaltirane seoske puteve bez trotoara, dok se meštani žale na vodu koja teče uz jednu nelegalnu deponiju za otpatke.
U vremenu kada je jedna druga opština u kojoj živi srpska većina stanovnika, kao što je Gračanica, izgradila i sistem hidranata za vatrogasce uz puteve, Leposavić se i dalje suočava sa nedostatkom osnovnih uslova za život.
U nekim zonama nedostaju putevi dok je opština poslednjih godina uspela da ostvari samo 89 posto budžeta.
U Leposaviću i dalje nije dostignuta polna ravnopravnost u rukovođenju pošto samo 4 od ukupno 14 odeljenja rukovode žene.
Problemi sa otpacima i infrastrukturom
Zbog geografskog položaja, predeo opštine Leposavić je prirodno namenjena za poljoprivredu. Ipak, selima se ne posvećuje dovoljno pažnje.
U 72 sela ove opštine postoje i dalje makadamski putevi prepuni rupa.
Industrija u ovoj opštini, koja je u vreme bivše Jugoslavije bila industrijski gigant, je doživela istu sudbinu kao i većina gradova i opština Kosova i regije. Ovo je razlog što je nezaposlenost stanovnika jedan od glavnih problema, dok je konačan rezultat iseljavanje velikog broja mladih.
Međutim, stanovnici ove opštine se suočavaju sa nekim problemima koji se nižu već godinama dok se rešavanje istih prebacuje „sa kolena na koleno“ odnosno, sa jednog rukovodioca na sledećeg. Ovi problemi se pojavljuju zbog velikog broja nelegalnih deponija i zbog nepostojanja jedne deponije koja je uređena po svim standardima.
Opština Leposavić nije transparentna što se tiče pružanja informacija za medije, a čak se i građani ove opštine plaše da javno govore o svojim problemima.
Leposavić ima višegodišnji problem sa odlaganjem komunalnog otpada. Iako su opštinske vlasti godinama unazad najavljivale izgradnju deponije ili nalazile privremeno rešenje, taj problem nisu uspeli da reše. Za to vreme na prostoru oko Leposavića sve je više divljih deponija.
Na širem prostoru oko Leposavića, registrovano je na desetine divljih deponija kojih ima iza skoro svakog sela. Leposavić još uvek nema ni sanitarnu deponiju koja bi bila uređena po komunalnim standardima.
Umesto uređene deponije, Leposavić zapravo ima još jedno smetlište, veliko otprilike kao dva fudbalska terena.
Lokacija pod nazivom „Polje“ na kojoj kamioni lokalnog komunalnog preduzeća svakodnevno istovaruju tone smeća, smešteno je tik uz reku Ibar.
FOTO- Filip Radojević
Ova deponija je nastala pre osam godina punjenjem jedne rupe koja je ostala nakon eksploatacije šljunka.
„…Ovo ne može tako da funkcioniše u današnjem veku. Ne možemo da napravimo deponiju koja ne zadovoljava standarde i da kažemo da je to-to zato što mi ne možemo drugačije. Ja mislim da može, samo treba kako kaže izreka „Ko hoće nađe način, a ko neće traži razlog“ i to je cela filozofija“, naglasio je Ivan Vučković meštanin Leposavića.
Pre 7 godina, stručnjaci, odnosno profesor medicine, Aleksandar Ćorac je testirao vodu što je utvrdilo mikrobiološko zagađenje.
Prema istraživanju ukupan sadržaj bakterija bio je preko 200 000 u 1ml vode, a voda koja je korišćena kao uzorak bila je crne boje. Nizvodno, iako je voda bila dosta bistrija, uzorak bakterija bio je 160 000 bakterija u 1ml vode. Pre odlaganja otpada na ovom mestu gde je trenutno deponija, bilo je 800 bakterija
U neposrednoj blizini deponije Polje, nalaze se i imanja lokalnih meštana. Korišćenjem vode iz reke Ibar za navodnjavanje useva, mnoge hemikalije, dospevaju na biljke, što utiče na kvalitet useva.
Divljih deponija ima skoro u svakom selu i one se obično nalaze uzduž reke Ibar ili se nalaze u nekom potoku.
Zbog nedostatka kontejnera ili uređenih mesta za odlaganje otpadaka, građani su primorani da bacaju otpatke na mestima koja nisu namenjena za to.
„Nesuđena voda“ za stanovnike Leposavića
Pored mnogobrojnih planinskih reka građani opštine Leposavić nemaju redovno snabdevanje vodom. Restrikcije vode tokom letnjih meseci su česte u ovoj opštini, dok su viši delovi grada bez vode gotovo tokom celog dana u ovom periodu.
U ovoj opštini je još 2002. godine otpočela izgradnja fabrike vode, koja se nalazi u mestu Tvrđan, na uzvišenju iznad Leposavića. Predstavlja jedan od objekata koji se najduže gradi u Leposaviću. Od tada, do danas promenjeno je šest lokalnih rukovodstava a fabrika vode je tri puta bila otvarana u jeku predizbornih kampanja. Izgradnja traje 17 godina a objekat još uvek nije završen. 2017. godine rekonstruisan je izvor u mestu Trešnjica, na granici sa opštinom Brus, dok je kandidat za gradonačelnika Leposavića Zoran Todić tada je najavio da će dogodine, odnosno 2018. godine započeti druga faza projekta kojim će ovaj gorući problem trajno biti rešen. Problem je još uvek tu, a dato obećanje meštanima očigledno nije ispunjeno.
Za stanovnike Leposavića, Uroša Nikolića i Ivana Vučkovića, koji žive u višem delovima grada, ističu da su navikli da nemaju vodu, posebno u letnjem periodu, ali ih čudi zašto se to počelo dešavati i „van sezone nestašice vodom“. „Prošle godine čak četiri dana nismo imali ni kap vode i u svim tim uslovima čovek treba da funkcioniše, to je zaista teško“ ističe Uroš Nikolić.
On dodaje da ne izmiruje dugovanja prema toj vodoprivredi.
On kaže „ja ću da budem prvi, prvi koji ću da platim taj račun za vodu ako neko uspe da me snabde da ja imam vodu u kući“.
Ivan Vučković ima jasno pitanje za gradonačelnika.
On kaže: „Znam da od njega ne počinje ovaj problem, svestan sam toga, da napravimo taj otklon, nije on kriv. Ali krivicu snosi u tome što se ne fokusira na taj projekat. Uzalud su nam asfaltni putevi, uzalud su nove zgrade koje zidamo koje opet neće imati vode. Dakle dajte da rešimo pitanje nad pitanjima. I pitao bih ga, da li se nešto preduzima po tom pitanju i kada da očekujemo mi da kada pustimo vodu bude i bakteriološki i hemijski ispravna i da je ima naravno?“,
Još jedan, ne tako mali problem zadaje glavobolju građanima opštine Leposavić. To je jalovište Trepče koje se nalazi na nekoliko stotina metara od centra Leposavića, na mestu zvanom Bostanište.
Godinama unazad, stvara velike probleme stanovnicima, posebno meštanima sela Gornjeg Krnjina, Kutnja, Kajkova i Tvrđana. Usled jakih vetrova, prašina, zagađena teškim metalima, svakodnevno ugrožava živote, ali i nanosi velike štete poljoprivrednicima u ovom kraju.
Meštani sela Gornjeg Krnjina su u najvećoj meri pogođeni problemom, neadekvatnog odlaganja jalovine iz Trepčine flotacije rude u Leposaviću, a kako ističe Zlatko Sekulić meštanin ovog sela, u periodu kada duvaju jaki vetrovi, uslovi za život postaju nepodnošljivi.
„Ovaj problem traje od kako ja znam za sebe. Međutim, zadnjih godina je to sve to sve veći problem zbog toga što to raste. Površina jalovišta je mnogo veća nego što je ranije bila, sve u svemu iz dana u dan imamo sve veći problem“, upozorava Sekulić.
Stanovnici sela Gornjeg Krnjina su se u više navrata obraćali lokalnoj samoupravi, čelnicima Trepče, ali i svima onima koji se bave zaštitom životne sredine, međutim bez uspeha.
Meštani su potpisali memorandum sa opštinom Leposavić o rešavanju pitanja jalovišta, koji je, kako kažu, ostao mrtvo slovo na papiru.
Meštani ističu da se otpadne vode sa jalovišta u Leposaviću ispuštaju u reku Ibar, i to uglavnom u ranim jutarnjim časovima, što nas upućuje na to da je na delu ekološka katastrofa velikih razmera, i da su na taj način ugroženi svi stanovnici opština u slivu ove reke.
„Sama reka (Ibar) je zagađena katastrofalno. Viđamo svakog dana da oni ispuštaju višak iz tih cevi direktno u Ibar, što ostavlja katastrofalne posledice za bio-sistem u samoj reci. Izlišno je da se priča koliki je problem, ogroman problem imamo. Cela opština Leposavić ima taj problem i to je mislim jedan od najvećih problema, ako nije i najveći problem opštine Leposavić“, naglasio je Sekulić.
Stanovnici Gornjeg Krnjina ističu da će se svim silama boriti za zdravlje svoje dece i da povrate osnovne uslove za život. Jedno od rešenja koje su im ranije obećavali čelnici Trepče, bio je i sistem orošavanja, koji bi, makar delimično, ublažio rasipanje prašine sa jalovišta, na šta su meštani i pristali, ali nikada nije sprovedeno u delo. Jalovište raste iz dana u dan, a sa time i problemi za više hiljada stanovnika.
Nedostatak transparentnosti i ćutanje kritičara
Pored ova tri konstantna problema postoji i niz drugih. Međutim, građani izbegavaju da pričaju o njima, da ne bi kasnije imali problem sa lokalnom samoupravom, prisutan je i strah od gubitka posla, strah za bezbednost porodice, obzirom na žive na severu Kosova gde vladavina zakona i nije baš na zavidnom nivou, kao ni sloboda govora.
Meštani sela Bistrica i Ćirkoviće, koja se nalaze na padinama planine Kopaonik, pored granice sa Srbijom, godinama unazad suočavaju se sa lošim makadamskim putem.
Prema rečima meštana, Opštinsko rukovodstvo obećalo im je asfaltiranje puta, po rečima meštana, u dužini od 1500m. Čak su i mašine došle, ali su te mašine iz nekog razloga vratili, navode meštani.
FOTO- Filip Radojević
U selu Donji Krnjin postoje dva kraka puta, jedan vodi ka seoskom groblju i crkvi, a drugi ka školi. Rukovodstvo opštine Leposavić, na čelu sa bivšim gradonačelnikom Draganom Jablanovićem, 2017. godine, par dana pred izbore, je uradilo su sve zemljane radove na putnom pravcu koji vodi ka groblju, a asfalt je izostao, iako su obećali.
Vlast se promenila, meštani su se obraćali novom opštinskom rukovodstvu na čelu sa Zoranom Todićem, koje je tvrdilo da je taj putni pravac pod sudskim sporom i da dok traje proces ne mogu da urade tu deonicu.
Iste godine, 2017, bivše rukovodstvo odradilo je iste radove u selu Gornje Jarinje na putnom pravcu koji vodi ka zaseoku Galačnik. Oktobra 2020. godine ova deonica je asfaltirana. Meštane Donjeg Krnjina zanima kako je moguće da je putni pravac u ovom selu pod sudskim sporom, dok put ka Galačniku nije?
Bivši gradonačelnikom Dragan Jablanović, u razgovoru koji smo vodili sa njim, rekao je da se putni pravac ka groblju u Donjem Krnjinu ne nalazi pod sudskim sporom!
Trenutna vlast nije odgovorila na nijedno pitanje koje je poslao BIRN.
Meštanima ovog sela, sadašnje rukovodstvo na čelu sa Zoranom Todićem obećalo je 2018. godine na sastanku u Osnovnoj školi uličnu rasvetu do zaseoka Vasovići. Par dana nakon sastanka obeležene su linije na putu gde će postaviti stubove za rasvetu i na tome je ostalo. Rasvete nema, a i linije za stubove su se u međuvremenu izbrisale.
Pored magistralnog puta Lešak-Leposavić, u mestu poznatijem kao Drensko polje, nalazi se objekat površine 600 kvadratnih metara. Prvobitna namena je bila da se preuredi za hladnjaču gde bi malinari iz opštine Leposavić mogli da skladište svoje proizvode. Objekat im je 30. jula 2017. godine na korišćenje predao tadašnji gradonačelnik Leposavića Dragan Jablanović. Danas se ne zna čemu služi ovaj objekat, ali je poznato da hladnjača nije. Meštani sela Gornji Krnjin dolaze u opasnost svakoga dana kada žele da pređu most na reci Ibar. Pre par godina, nabujala reka oštetila je noseće stubove ovog mosta koji jedan deo Gornjeg Krnjina povezuje sa selom Dren.
FOTO- Filip Radojević
Iako su se više puta obraćali lokalnoj samoupravi, i usmenim i pismenim putem, nisu naišli na razumevanje da se ovaj problem reši. O održavanju mosta brinu samo meštani. Treba spomenuti da deca svakodnevno prelaze ovaj most na putu do škole. A upravo je bezbednost dece ono zbog čega strahuju meštani ovog sela.
FOTO-Filip Radojević
Renoviranje zgrade opštine Leposavić započeto je 2015. godine, njenu rekonstrukciju započeo je Dragan Jablanović, bivši gradonačelnik. Od odeljenja za urbanizam tada nije izdata dozvola za izgradnju još dva sprata, zato su radovi obustavljeni. 24. marta 2018. godine, tadašnji ministar Ivan Todosijević i gradonačelnik Zoran Todić, potpisali su u ime MALS-a i opštine Leposavić sporazum o razumevanju za zajedničko finansiranje projekta rekonstrukcije i dogradnje zgrade opštinske uprave u Leposaviću. Ostaje nejasno kako su se u periodu od 2015. do 2018. godine stvorili uslovi da se izgradnja nastavi.
Revizor utvrđuje loše upravljanje u nabavkama od strane opštine Leposavić
Iako su opštinski službenici odbili da odgovore na pitanja BIRN-a, probleme u ovoj lokalnoj samoupravi je identifikovao i revizor.
U izveštaju za 2019. godinu je primećeno loše upravljanje u nabavkama pošto se navodi da je za najmanje pet ugovora u iznosu od 3.231€, koji su potpisani za nekoliko odeljenja opštine, Opština potpisala individualne ugovore u minimalnom iznosu za slične nabavke, umesto da se sve to završi jednim ugovorom putem otvorenih postupaka.
Takođe, prema revizoru, Opština je tokom 2019. godine izvršila isplatu za 19 zaposlenih iz vatrogasnog odeljenja sa ugovorima koji su istekli 28.02.2019. godine i dve isplate za civilnu službu za koju ugovori uopšte nisu bili obnovljeni još od 2012. godine. Plaćeni iznos za 2019. godinu, uz nedostatak obnovljenih ugovora je 104.764€.
(Rukovodiocima Opštine Leposavić su poslata pitanja u vezi ovih problema i njihovih rešenja, međutim odgovore nismo dobili u trenutku objavljivanja ovog članka).
Ovaj grant je omogućio “Program civilnog društva za Albaniju i Kosovo”, finansiran od strane Ministarstva spoljnih poslova Norveške, kojim upravlja Kosovska fondacija za civilno društvo (KCSF) u saradnji sa Partnerima Albanija za promenu i razvoj (PA). Sadržaj i predstavljene preporuke ne predstavljaju službeni stav Ministarstva spoljnih poslova Norveške i Kosovske fondacije za civilno društvo (KCSF).